تاریخچه کتابخانه های روسیه
اولین کتابخانه در روسیه ، در سال 1037میلادی درکلیسای جامع صوفیه ایجاد شد. این مجموعه از کامل ترین کتابخانه های روسیه بود، که شامل تمامی آثار مکتوب و اسناد دولتی کشور روسیه بود.
باستان شناسان نیزبر روی لایه های نازک پوست درخت آثار مکتوب گوناگونی به دست آورده اند، که نشان می دهد در زمان های بسیار دور نیز در این کشور کتاب نویسی رونق داشته است.
کتابخانه های مذهبی در روسیه، در قرن های 11 و 12 ایجاد شدند. که اکثر این کتابخانه ها وابسته به صومعه ها و کلیساها بودند. این کتابخانه ها در مناطق چرنیگف و نوگورود وجود داشتند. مجموعه ای از نسخه های خطی معروف دینی در کتابخانه صومعه های بلوزرسکی و سلوتسکی وجود دارند.
متاسفانه با حمله مغول، آتش‌سوزی و جنگ های داخلی که به از بین رفتن صومعه‌ها و شهرها منجر شد، هزاران سند مکتوب نفیس درباره گذشته روسیه از بین رفت.
اولین کتاب در روسیه
اولین موسسه چاپ روسیه، در قرن 16 میلادی، در شهر مسکو تاسیس شد. اولین کتاب روسیه با نام اپوستول در سال 1564 میلادی چاپ شد. و از آن پس تا قرن 18 میلادی هزاران کتاب در روسیه چاپ شد، که حدود 600 کتاب مربوط به دوران پبترکبیر بود.
دوران مهم کتابخانه های روسیه
دو دوران مهم در تاریخ روسیه کتابخانه ها مورد توجه قرار گرفتند.دوران تزاری و دوران پیتر کبیر. بعد از پیتر نیز کاترین در توسعه کتاب و کتابخوانی در روسیه نقش بسزایی داشت.
اولین فروشگاه کتاب روسیه در سال 1714 و در شهر سنت پترزبورگ افتتاح شد. در زمان تزار و به دستور اویک کتابخانه عمومی و یک موزه در مسکو تاسیس شد . به دستور تزار، یک کتابخانه عمومی و موزه در پایتخت تأسیس شد. وبعدها تبدیل به کتابخانه مرکزی فرهنگستان علوم روسیه شد.
تزار نقش مهمی درتوسعه فرهنگ کتاب در روسیه داشت. او با اعزام کتابدار شخصی یه کشورهایی همچون، انگلستان و فرانسه، جدیدترین کتاب های علمی فرهنگی را برای کتابخانه های روسیه حمع آوری نمود.
بزرگترین کتابخانه روسیه
کتابخانه سلطنتی در سال 1795 میلادی، در شهر سنت پترزبورگ تاسیس شد. این مجموعه در سال 1814 بهره برداری شد. و به عظیم ترین کتابخانه روسیه تبدیل شد. هم اکنون نیز یکی از پربار ترین مجموعه کتاب در جهان است.
علاقه ای که کاترین به کتاب و ایجاد کتابخانه داشت، باعث شد بسیاری از اشراف زادگان مسکو، به پیروی از او به جمع آوری کتاب و تشکیل مجموعه‌های شخصی بپردازند.برای مثال کنت رومیانتسوف در سال 1862، کتابخانه عمرمی مسکو و موزه رومیانتوسف را تاسیس کرد. کتابخانه های عمومی دیگری نیز پس از آَن ایجاد شدند.
انتشار کتاب در روسیه
در سال 1779 میلادی به بعد انتشار کتاب در روسیه رشد بیشتری یافت. بخصوص تاسیس موسسه چاپ و نشر در مسکو توسط نویکوف موجب افزایش خوانندگان شد.او علاوه بر موسسه یک کتاب فروشی و یک تالار مطالعه عمومی در روسیه تاسیس کرد.
کاترین توانست نوعی کتابخانه تجاری در روسیه ایجاد کند. مردم می توانستند با پرداخت مبلغی کتاب مورد علاقه خود را به امانت ببرند. در دهه 1770 کتابخانه های تجاری در جاهای مختلف روسیه گسترش یافت.
تا قبل از انقلاب شوروی 1917در روسیه حدود 75000 کتابخانه وجود داشت. این کتابخانه ها توسط اشخاص ثروتمند علاقمند به کتاب یا حکوکت های شهری و محلی ایجاد شدند. که هیچ یک از این دو قشر کمک مالی از دولت دریافت نمی کردند. و برای همین و به علت محدودیت شدید از طرف دولت، باعث کندی روند تاسیس کتابخانه در روسیه تزاری شد.
مرحله رشد کتابخانه های روسیه
پس از انقلاب 1917 دومین مرجله رشد و شکوفایی کتاب خانه در روسیه بود.اسن انقلاب زمینه توسعه کتاب و کتابخوانی را فراهم کرد. به علت توجه ویزه حاکم آنزمان لنین به کتاب و کتابخوانی و شعار وی که میان هر فرد تا کتابخانه محلی نباید فاصله ای بیشتر از 15 دقیقه باشد.
و تلاش او برای باسواد نمودن افراد جامعه، سبب رشد و رونق کتابخانه های روسیه شد.
این رشد تا زمان استالین ادامه پیدا کرد. این در حالی بود که هدف او گسترش فرهنگ روسیه در تمامی کشورهای اطراف بود. استالین این کار را از طریق ارائه کتاب و معرفی زبان روسی انجام داد.
قانون کتابداری در روسیه
اولین قانون کتابداری در روسیه در سال 1918 تصویب شد. هدف آن حفظ کتابخانه ها و مخازن کتاب در روسیه بود. در سال 1920 قانون متمرکز کردن فعالیت کتابداری واگذاری امور کتابداری به کمیسارملی آموزش و پرورش، وقانون توسعه کتابداری در سال 1929 و قانون هیات اجرایی مرکزی کتابداری در سال 1934تصویب شد.
معرفی کتابخانه ملی روسیه
کتابخانه ملی روسیه در سال 1862 و تحت عنوان کتابخانه رومیانتوسف، شروع به کار کرد. این کتابخانه درسال 1924 کتابخانه ملی لنین نام گرفت. هم اکنون به عنوان کتابخانه ملی روسیه شناخته شده است.
این کتابخانه همجنین از سال 1925 به بعد مرکز تجارت بین المللی کتاب، مرکز ترویج فرهنگ و هنر، مرکزپژوهش و امانت مرجع در روسیه، مرکز تحقیقات کتابداری و کتابشناسی، و بعنوان تاریخ چاپ در روسیه بوده است.
طبق آمار و گزارشات آدر کتابخانه ملی روسیه،43 میلیون جلد کتاب با 250 زبان زنده دنیا موجود است. همجنین حدود 450 هزار نسخ خطی به زبان های ترکی، فارسی، عربی، هندی ژاپنی و چینی وجود دارد.
این کتابخانه با داشتن مساحت 100 هزار مربع به یکی از عظیم ترین کتایخانه های جهان تبدیل شده است.
طول قفسه های کتابخانه ملی روسیه 600 کیلومتر است. و در مجموع دارای 22 تالار است، که 3500 کارمند روزانه این کتابخانه را می جرخانند.
بخش های این کتابخانه عبارتند از:
- بخش نقشه
- بخش شرق‌شناسی که دارای 17000 جلد کتب فارسی است
- بخش نت‌های موسیقی
- بخش نسخ خطی
- بخش کتاب‌های دست نایافتنی
- بخش پایان‌نامه‌های دکتری
انتشارات کتابخانه ملی روسیه
این انتشارات سالانه 400 عنوان کتاب و جزوه در اختبار علاقمندان به کتاب قرار می دهد.
از جمله وظایف این انتشارات شامل: معرفی فهرست کتابخانه ها، کتاب شناسی گوناگون، برگزاری نمایشگاه های کتاب، تعادل در نظام امانت مابین کتابخانه ها، شناخت اصول کتابخانه های سراسر دنیاغیر از کتابخانه های فنی و علمی
در این مجموعه همجنین دوره های تخصصی آموزش کتابداری در مقاظع کارشناسی و کارشناسی ارشد برگزار می شود.
کتابخانه ملی روسیه با کتابخانه های سراسر جهان نیز همکاری مشترک دارد.
منابع این کتابخانه از طریق نظام امانت بین‌المللی در تمام کشورها در دسترس است.این منابع شامل روزنامه ها، تک نگاشت ها، پایان نامه ها و پیایند ها است. قابل دستیابی است.
این منابع به صورت یک ماهه امانت داده می شوند، اما تصویر مقاله ها در اختیار عموم قرار می گیرد.
تالار کتاب، یکی از مراکز مهم در انتشار کتابشناسی ملی و ثبت تمام انتشارات کتاب، نشریه های اداری ،پوستر،صفحات موسیقی ، انوع کارت پستال ،بروشورها و نقشه ها در کشور روسیه است، که وظیفه اصلی آن مدیریت فعالیت های مربوط با چاپ کتاب، و نشر انواع سالنامه های کتاب هاست.
کتابخانه سالتیخف
این کتابخانه دومین کتابخانه ملی روسیه است که در شهر سنت پترزبورگ روسیه قرار دارد.این کتابخانه در سال 1990 به کتایخانه ملی تغییر نام یافت.که شامل 14 میلیون جلد کتاب و جزوه است.
کتابخانه ملی زمین شناسی روسیه
این کتابخانه در سال 1882 در شهر سنت پترزبورگ تاسیس شد. در این کتابخانه بیش از یک میلیون کتاب، تک نگاشت، نقشه و نشریه ادواری است.
کشور روسیه شامل بیش از 900 دانشگاه و کتابخانه دانشگاهی و 4500 مرکز آموزش حرفه ای وجود دارد. که این کتابخانه ها در اختیار دانشجویان و استادان قرار می گیرد.
کتابخانه دانشگاه سنت پترزبورگ
اولین دانشگاه در روسیه و در شهر سنت پترزبورگ ایجاد شد. و به دانشگاه دولتی سنت پترزبورگ معروف شد. کتابخانه این دانشگاه در سال 1724 تاسیس گردید. و در حال حاضر دارای بیش از 7 میلیون جلد کتاب است.
کتابخانه دانشگاه دولتی مسکو
کتابخانه دانشگاه دولتی مسکو یکی از مهم ترین و با سابقه ترین کتابخانه های روسیه است. این کتابخانه درسال 1755 تاسیس شد. کتابخانه این دانشگاه نیز یک سال بعد راه اندازی شد. هم اکنون کتابخانه های زیر مجموعه دانشکده های مسکو بیشتر از 6میلبون جلد کتاب است.
همچنین کتابخانه دانشگاه مسکو دارای بیش از 200 نسخ خطی باستانی است.که به زبان های اسلاوی، فرانسوی، انگلیسی، ترکی، ،لهستانی و جکی است.
طبق قانونی که در سال 1920 تصویب گردید، مقرر شد از هر اثری که در حوزه علوم دانشگاهی باشد، یک نسخه در اختیار کتابخانه دانشگاه مسکو قرار بگیرد. وظیفه کتابخانه مسکو ارائه راهکارهای کتابداری بین سایر کتابخانه‌های دانشگاهی است. همجنین این مجموعه مرکز هدایت و کنترل شبکه کتابخانه‌های دانشگاه‌ها، مؤسسات آموزش عالی، و مراکز آموزش حرفه‌ای است.
منبع: کتابخانه های روسیه
